Müzisyenlerin çoğu, iyi bir kayıt için binlerce liralık profesyonel mikrofonlara ve ses kartlarına ihtiyaç duyduğunu düşünür. Oysa cebinizdeki akıllı telefon, 10 yıl öncesinin orta seviye stüdyo ekipmanlarından daha güçlü işlemcilere ve şaşırtıcı derecede yetenekli mikrofonlara sahip.
Mix ve mastering ile uğraşan birisi olarak net bir şekilde söyleyebilirim ki; kötü kaydın sebebi genellikle telefonunuz değil, fiziksel ortam ve yanlış ayarlardır.
Bu rehberde, bir müzisyen olarak; Instagram, YouTube veya demo kayıtlarınız için telefonunuzu nasıl profesyonel bir kayıt cihazına dönüştürebileceğinizi adım adım anlatacağım.
1. En Büyük Hata: “Voice Memos” (Sesli Notlar) Kullanmak
Amatör olarak müzik ile uğraşan çoğu kişi, ilham geldiğinde hemen telefonun kendi “Ses Kaydedici” uygulamasını açar. Bu, demo için yeterli olsa da, yayınlanacak bir kayıt için felakettir. Çünkü standart uygulamalar sesi sıkıştırır (compress), frekansları tıraşlar ve genellikle düşük bit hızında kaydeder. Daha kaliteli kayıtlar elde etmek istiyorsak bir çok detayı göz önünde bulundurmalıyız.
Kayıpsız Format (WAV) Destekleyen Uygulamalar: Profesyonel sonuç için sesin “ham” haline ihtiyacımız var. MP3 veya M4A yerine WAV (44.1 kHz / 16-bit veya 24-bit) formatında kayıt almalıyız.
Müzisyenler İçin En İyi Ücretsiz Kayıt Uygulamaları:
- BandLab: Sadece kayıt değil, çok kanallı (multitrack) düzenleme yapmanızı sağlar. Ücretsizdir ve müzisyenler için tasarlanmıştır.
- Dolby On: Belki de en iyisi. Kayıt anında otomatik olarak dip sesi (noise reduction) temizler, EQ ayarı yapar ve sesi parlatır. Tek dokunuşla “demo”nuzu “mix”lenmiş hale getirir.
- GarageBand (iOS): Apple kullanıcıları için hala endüstri standardıdır. Piyasadaki diğer uygulamalara göre daha detaylıdır. Sadece Apple ekosisteminde bulunan cihazlarda kullanılabiliyor olması en büyük dezavantajı sayılabilir.
Önemli İpucu: Hangi uygulamayı kullanırsanız kullanın, ayarlardan “Otomatik Kazanç Kontrolü” (Auto Gain Control / AGC) özelliğini kapatın. Bu özellik, siz sessiz çaldığınızda sesi açar, gürültülü çaldığınızda kısar; bu da müziğin dinamiğini öldürür.
2. Ortam Akustiği: Gardırop Stüdyosu
Telefon mikrofonları “kondenser” yapıdadır, yani ortamdaki her sesi yakalarlar. Boş bir odada kayıt yaparsanız, ses duvarlardan sekip mikrofona geri döner. Bu da kaydın “banyo efekti” gibi tınlamasına neden olur. Profesyonel bir stüdyoda yalıtım kadar “sönümlemede önemlidir. Oda akustiğine yatırım yapmak maliyetli olacağı için her evde bulunması muhtemel eşyalarla akustiği iyileştirmeye odaklanacağız.
Evde Uygulayabileceğiniz Düşük Maliyetli Çözümler:
- Gardırop Tekniği: Kıyafetler sesi mükemmel emer. Gardırobunuzun kapaklarını açın, telefonu kıyafetlere doğru (ama temas ettirmeden) yerleştirin ve oraya doğru söyleyin/çalın. Oda yankısının (reverb) %90 azaldığını göreceksiniz. Bu tekniği sadece telefonla kayıt almak isteyenler değil pahalı kondenser mikrofonlar kullanan ancak oda akustiği yetersiz müzisyenlerde tercih etmektedir.
- Yastık Kalesi: Eğer enstrüman çalıyorsanız, telefonun etrafını yastıklarla çevreleyin. Bu, dışarıdan gelen gürültüyü değil, içerideki sesin sekmesini engeller.
3. Mikrofon Konumlandırma ve “Pop Filter” Hilesi
Telefon mikrofonları patlayıcı ünsüzlere (P, Ç, T, K) karşı çok hassastır. Ağzınızı mikrofona çok yaklaştırırsanız ses patlar (clipping), uzaklaşırsanız oda sesi artar.
- İdeal Mesafe: Telefonu ağzınızdan veya enstrümanınızdan yaklaşık 20-30 cm (bir karış) uzakta tutun.
- Açı: Telefonu doğrudan ağzınıza değil, hafifçe çenenize veya burnunuza doğru açılı tutun. Bu, hava akımının doğrudan mikrofona çarpmasını engeller.
Maliyetsiz “Pop Filter” Yapımı: Profesyonel mikrofonların önündeki o yuvarlak filtreyi evde yapabilirsiniz. İnce bir çorabı veya maskeyi telefonun mikrofon kısmının önüne gerin. Bu basit katman, “P” seslerindeki hava patlamasını yumuşatır ve kaydın çok daha profesyonel tınlamasını sağlar.
4. Telefonu “Uçak Modu”na Alın (Hayat Kurtarır)
Bunu herkes unutur ama kaydı mahveden en büyük unsurdur. Telefonunuz kayıt yaparken baz istasyonuyla sinyal alışverişi yapmaya devam eder. Bu sinyaller, düşük ihtimal bile olsa kayıtta “dıt-dıt-dıt” şeklinde duyulan elektriksel parazitlere (interference) neden olabilir. Ek olarak tam konsantre sağlamış şekilde kayıt yaparken birisinin sizi araması ya da telefonunuza bildirim gelmesi kaydı mahvedebilir.
Kayıt tuşuna basmadan önce:
- Uçak modunu açın.
- Wi-Fi ve Bluetooth’u kapatın.
- Telefon kılıfını çıkarın (Bazı kalın kılıflar mikrofonun frekans algısını boğabilir).
5. Post-Prodüksiyon: Kaydı Temizleme
Kayıt bitti ama işimiz henüz bitmedi. Ham ses genellikle çiğ duyulur. Bilgisayara atmadan, telefonda yapabileceğiniz basit dokunuşlar sesi parlatır.
Kaydı telefonda aldıktan sonra imkanınız varsa bilgisayar ortamında herhangi bir DAW (Cubase, Logic, FL Studio vb.) aracılığıyla kaydınızı düzenleyebilirsiniz. DAW üzerinde bulunan yerleşik ASIO sayesinde bir ses kartına ihtiyacınız kalmayabilir. Eğer yerleşik ASIO bulunmuyorsa ASIO4ALL yazılımını indirip bilgisayarınıza kurabilirsiniz.
Uygulamanız Gereken 3 Temel İşlem:
- Trim (Kırpma): Kaydın başındaki ve sonundaki sessiz kısımları kesin.
- EQ (Ekolayzer): Telefon kayıtları genellikle “kutu gibi” (mid frekanslarda boğuk) tınlar. EQ ayarından “Low” (Bas) frekansları biraz kısın, “High” (Tiz) frekansları çok az açın. Bu, sese “hava” katacaktır.
- Normalize: Kaydın ses seviyesini, bozulma (distortion) yaratmadan en yüksek seviyeye çıkarma işlemidir. Çoğu ses uygulamasında bu seçenek mevcuttur.
Farkındalık: Ekipman Değil, Teknik Önemlidir
Unutmayın: En iyi kayıt cihazı, o an elinin altında olandır.
Yukarıda bahsettiğim gibi akustik önlemleri alıp doğru formatta kayıt yaptığınızda, dinleyicilerin %90’ı bunun telefondan kaydedildiğini anlamayacaktır. Müziğinizi paylaşmaktan korkmayın, teknik yetersizliklerin arkasına sığınmayın.
Siz kayıtlarınızda hangi uygulamaları kullanıyorsunuz? Veya kayıt sırasında yaşadığınız en büyük sorun nedir? Yorumlarda buluşalım, birlikte çözüm üretelim.
